O ile łatwiejsze byłoby życie rodziców, gdyby maluchy potrafiły mówić już od urodzenia? – Z pewnością znacznie ułatwiłoby to sprawę:D Co prawda przez pierwszy rok życia dziecka nie będzie nam dane usłyszeć z jego ust zbyt wielu słów (to chyba dlatego nazywamy je wtedy niemowlętami;)) – ale można zauważyć, że już od samego początku jest aktywne głosowo: krzyczy, płacze, śmieje się głośno, głuży i gaworzy. Podczas pierwszych 12 miesięcy nasz maluch co prawda jeszcze nie mówi, ale bardzo aktywnie się do tego przygotowuje! Rozwija słuch, motorykę narządów mowy oraz funkcje poznawcze, tak ważne dla rozwoju językowego.
Jak rozwija się mowa w pierwszym roku życia dziecka?
0-2 miesiąca- dźwięki nieartykułowane
Pierwszy krzyk dziecka, zaraz po urodzeniu, jest chyba najbardziej oczekiwanym momentem porodu. Stanowi dowód na to, że naszemu maluchowi udało się bezpiecznie przyjść na ten świat, ale jest też potwierdzeniem gotowości aparatu głosowego do pracy. Krzyk i krzyko – płacz jest odruchem bezwarunkowym dziecka. Reakcją na nieprzyjemna bodźce: ból, wilgoć, zimno czy głód. Dziecko nie jest świadome swojej reakcji, płacz jest symptomem (objawem) przykrych doznań a nie sygnałem. Dźwięki płaczu i krzyku są dźwiękami otwartymi i nieartykułowanymi. Od ok. 3-5 tygodnia życia dziecka zaczynają się one delikatnie różnić. Możemy wtedy zauważyć, że w zależności od przyczyny, dziecko płacze trochę inaczej.
2-5 miesiąc –głużenie i śmiech
Nasza kruszynka staje się bardziej kontaktowa!:) Zaczyna odpowiadać uśmiechem na nasze czułości. Pojawia się też głużenie, które jest odruchem bezwarunkowym, wydawanym przez dziecko w stanach dobrego samopoczucia. Najczęściej towarzyszy mu duże pobudzenie ruchowe. Głużenie zawiera niewielki repertuar dźwięków. Najczęściej są to niestabilne dźwięki podobne do k,g,h. Samogłoski nie mają jeszcze pełnego rezonansu ustnego . Głużą wszystkie dzieci, również niesłyszące.
5- 7 miesiąca zabawa głosem
Nasz Maluch rośnie…:) a wraz z nim możliwości jego aparatu artykulacyjnego, dzięki czemu dźwięki stają się coraz bardziej zróżnicowane. Samogłoski zaczynają mieć pełny rezonans, dziecko zaczyna bawić się wysokością wydawanych przez siebie dźwięków. Dziecko zaczyna badać możliwości swojego głosu. Artykułuje kilka razy ten sam dźwięk, po zaczerpnięciu powietrza, kiedy narządy mowy są jeszcze w tej samej pozycji. Pojawiają się dźwięki typu mw bw.
7- 10 miesiąc gaworzenie jednorodne
Gaworzenie (w przeciwieństwie do głużenia) jest odruchem warunkowym, są to dźwięki świadomie wydawane przez dziecko. Dziecko zaczyna wydawać z siebie przypadkowe dźwięki, które zaczyna zauważać słuchowo. Zaczyna je po sobie powtarzać. Efektem dźwiękowym jest seria jednorodnych sylab np. mamammama, babababbab. Gaworzeniem jednorodne ma funkcję treningu narządów mowy oraz koordynacji słuchowo-ruchowej. Ok. 9 miesiąca życia dziecka pojawia się wspódzielenie pola uwagi (podążanie wzrokiem na to na co patrzy druga osoba), które jest bardzo ważną umiejętności w kontekście komunikacji oraz gest wskazywania palcem na przedmioty, którymi jest zainteresowane. (może wystąpić do 14 miesiąca). Na tym etapie dzieci zaczynają również reagować na swoje imię.
10-12 miesiąca gaworzenie niejednorodne
Już coraz bliżej do upragnionych pierwszych słów;) Wypowiadane ciągiem sylaby zaczynają się zmieniać, przy czym mogą występować również zmiany intonacji. Dziecko zaczyna powtarzać dźwięki zasłyszane z otoczenia. Pod koniec okresu gaworzenia zaczynają pojawiać się pierwsze wyrazy. Czasem możemy zaobserwować u dzieci zjawiska pośrednie pomiędzy gaworzenie a pierwszymi wyrazami. Są to tzw. Pomruki komunikacyjne, występują wtedy gdy dziecko chce coś zakomunikować, a nie potrafi jeszcze zrobić tego werbalnie. Wyraża to ruchem, ale może pojawić się tu również dźwięk. Około 10 msc życia dziecko powinno rozumieć już proste polecenia typu „choć do mamy”, ” daj lalę”, „usiądź”. W 12 miesiącu życia maluch potrafi zasygnalizować, że potrzebuje pomocy np. wyciągając zabawkę w stronę dorosłego.
Pierwsze słowa
Przejście od zachowań niewerbalnych do werbalnych jest procesem płynnym. Zaczyna się już na późniejszym etapie gaworzenia kiedy, to zaczynają pojawiać się pierwsze słowa. W pewnym okresie zaczynają się pojawiać pewne sekwencje dźwiękowe, które zaczynają się odnosić stale do pewnego zjawiska, sytuacji, obiektu. To co różni gaworzenie od pierwszych wyrazów, to właśnie znaczenie. Gaworzenie nie ma funkcji komunikacyjnej. Pierwsze wypowiadane wyrazy budowane są z dźwięków, które były najczęstsze w gaworzeniu danego dziecka. Dziecko przechodzi od gaworzenia do słów stopniowo. Zanim zaczną pojawiać się pierwsze słowa bardzo ważne jest, aby o danym zjawisku trzeba zawsze mówić tak samo, dziecko musi zacząć dostrzegać pewne prawidłowości jakie niesie za sobą istota wyrazu. Zacznie wtedy dostrzegać skuteczność swoich zachowań głosowych, dlatego w danej sytuacji zaczyna używać ich w ten sam sposób.
Niepokojące sygnały
Pierwszy rok życia dziecka jest okresem, w którym bacznie powinniśmy przyglądać się swojemu dziecku. Istotnym niepokojącym sygnałem może być m.in.:
po 4 m.ż.:
– nie skupia wzroku na twarzy drugiej osoby
– nie odpowiada uśmiechem na uśmiech
– nie reaguje na dźwięki otoczenia
– nie reaguje na wypowiedzi dorosłych
po 6 m.ż.:
– nie gaworzy
– nie wchodzi w „dialog” z osobą dorosłą
– nie stara się powtarzać sylab lub samogłosek, nie reaguje uśmiechem na uśmiech
– nie reaguje na dźwięki otoczenia
– nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, nie skupia wzroku na twarzy innej osoby
po 8 m.ż.:
– dziecko nie wykazuje wspólnego pola uwagi
– nie pojawia się gest wskazywania palcem
– dziecko nie reaguje na swoje imię
– nie wypowiada samodzielnie sylab i nie potrafi ich powtórzyć po dorosłym
po 12 m.ż.:
– nie wypowiada samodzielnie pierwszych słów
– nie rozumie prostych poleceń ani słów
– nie rozumie wyrażeń dźwiękonaśladowczych
Objawy te mogą świadczyć o zaburzeniach, które odbiją się nie tylko na mowie. W takim przypadku konieczna jest konsultacja ze specjalistą.